Zanikanie błony śluzowej.

W rozwiniętych, a zwłaszcza wyniszczających suchotach płuc, dochodzi wreszcie na tle nieżytu żołądka do zaniku błony śluzowej. W rozwiniętych suchotach płuc często stwierdza się upośledzenie wydzielniczej wydolności trzustki na tle toksycznym: przede wszystkim zmniejsza się ilość trypsyny i nieco w mniejszym stopniu diastazy. Natomiast wydzielanie lipazy pozostaje długo nienaruszone (Maciszewski). Sprawność wątroby bywa w gruźlicy płuc często upośledzona. W związku z tym, znacznie zwiększa się w moczu ilość urobilinogenu zwłaszcza zaś urobilana (Jadwiga i Zdzisław Skibińscy). Zaburzenia te zależą nie tyle od rozległości zmian gruźliczych, ile od toksycznego uszkodzenia barwnika krwi i wątroby. Wątroba bywa nieraz powiększona wskutek czynnego przekrwienia, a jeszcze częściej wskutek zwyrodnienia jej miąższu, W późnych okresach suchot płuc wątroba może być twarda i nie bolesna, zależnie od dołączającej się skrobiawicy.
Krew i narząd krwiotwórczy. Zachowanie się krwi w gruźlicy płuc było przedmiotem rozległych badań licznych autorów, wśród nich także polskich. Okazało się, że najważniejsze zmiany krwi w gruźlicy płuc dotyczą białych krwinek, lecz nie są one swoiste i dlatego powyższe badania nie mają znaczenia. Mają natomiast znaczenia badania seryjne wzoru białych krwinek, gdyż one umożliwiają ocenę rozwoju choroby. Jednym z najważniejszych i najczulszych objawów hematologicznych czynnej gruźlicy płuc jest przesunięcie krwinek obojętnochłonnych w lewo. Objawu tego nie, spotyka się prawie w gruźlicy nie czynnej. Przesunięcie polega najczęściej na znacznym zwiększeniu liczby obojętnochłonnych pałeczkowatych kosztem podzielonych, natomiast nawet w najcięższych postaciach gruźlicy płuc prawie nigdy nie ma w krwi szpikowych i spotyka się bardzo rzadko młodociane. Przesunięcie w lewo w obrazie krwinek obojętnochłonnych spostrzega się często zwłaszcza w gruźlicy płuc przebiegającej z jamami wczesnymi i późnymi oraz w zapaleniu płuc serowatym. Równocześnie w tym, lecz nie zawsze, stwierdza się mierne zwiększenie liczby białych krwinek obojętnochłonnych. Nie przekraczają one zwykle 10.000 w 1 mm nawet w okresach zaostrzenia sprawy gruźliczej i w ciężkich jej postaciach. Znaczniejsza neutrofilia nasuwa na myśl zakażenie wtórne. W przypadkach nie powikłanych wtórnym zakażeniem spostrzega się ją jako objaw przemijający w związku z krwiopluciem, silnymi potami, dużą dusznością oraz przy leczeniu tuberkuliną, związkami złota lub odmą opłucną. [więcej w: przegladarka skierowań, fala uderzeniowa katowice, rehabilitacja bobath]